Karakteriza al ĉiuj finno-ugraj lingvoj estas manko de artikoloj, ekzistas nek nedifinaj nek difinaj artikoloj. Anstataŭ artikoloj oni uzas montrajn pronomojn. Konsekvence la uzo de “la” estas malfacila por iu finnaparolanta esperantisto. Mi pardonpetas, se mi ne povas almeti la difinan artikolon en ĉiun lokon, al kiu ĝi apartenas.
Distancoj
La senco de distanco en E-o limitiĝas en du: ĉi tio aŭ tio. La finna havas tri distancojn kiel la hispana, itala, japana, ukraina ktp. :
- ĉe mi, ĉe la parolanto
- ĉe ci, ĉe la aŭskultando
- ĉe ri, ie, alie
Ĉi tiu tri-distanceco aplikiĝas preskaŭ en ĉiujn pronomojn kaj lokajn adverbojn.
Montraj pronomoj
Tri distancoj en singularo kaj pluralo rezultas, ke oni havas ses montrajn pronomojn. En praktiko oni havas multe plu, ĉar la montraj pronomoj estas nominoj kaj ĉi tial fleksas laŭ la kazoj. Ci minimume konas sekvajn kazojn:
- nominativo, kiu estas la baza formo
- genetivon (–n), kiu montras posedon kaj funkcias kiel ĝenerala rolmontrilo
- partitivo (–a, –ta, –ä, –tä), kiu montras kvanton aŭ parton de io kaj ofte respondas al la E-a akuzativo
- esivo (–na, –nä), kiu interalie montras, je kiu tempo ago okazas
- inesivo (–ssa, –ssä), kiu respondas al “en” (sen movo)
- adesivo (–lla, –llä), kiu respondas al “ĉe io”
Jen estas la respondaj montraj pronomoj.
| nominativo | en E-o | notoj |
| tämä | ĉi tio, ĉi tiu | io aŭ iu ĉe mi |
| tuo | tio, tiu | io aŭ iu ĉe vi |
| se | ĝi | io aŭ iu ĉe ri, en iu alia loko |
| nämä | ĉi tioj¹, ĉi tiuj | ioj aŭ iuj ĉe mi |
| nuo | tioj, tiuj | ioj aŭ iuj ĉe vi |
| ne | ili² | ioj aŭ iuj ĉe ri, en iu alia loko |
| genetivo | en E-o | ekzemploj |
| tämän | prep. + ĉi tio, ĉi tiu | Tämän vuoksi… : Por ĉi tiu kialo… (rolmontrilo) |
| tuon | prep. + tio, tiu | tuon talon edessä : antaŭ tiu domo (rolmontrilo) |
| sen | ĝia | sen häntä : ĝia vosto (posedo) |
| näiden | ĉi tioj, de ĉi tiuj | Näiden vinkkien avulla onnistut! : Ĉi tiuj konsiletoj helpas cin sukcesi! (rolmontrilo) |
| noiden | artikolo + de tioj, de tiuj | Noiden talojen puutarhat ovat kauniit : La ĝardenoj de tiuj domoj estas belaj (posedo kaj rolmontorilo) |
| niiden | ilia, sia | materiaalit ja niiden merkitys : materialoj kaj sia signifo (posedo) |
| partitivo | en E-o | notoj |
| tätä | ĉi tion, ĉi tiun | Tätä ei tiennyt kukaan : Ĉi tion nenio sciis |
| tuota | tion, tiun | Minä en syö tuota : Mi ne manĝas tion |
| sitä | ĝin | Kuinka mitata sitä? : Kiel mezuri ĝin? |
| näitä | ĉi tiojn, ĉi tiujn | Seuraan näitä kanavia Youtubessa : Mi sekvas ĉi tiujn kanalojn en Jutubo: |
| noita | tiojn, tiujn | Mennemmekö katsomaan noita taloja? : Ĉu ni iras rigardi tiujn domojn? |
| niitä | ilin | Me käytämme niitä : Ni uzas ilin |
¹: Pri E-a uzo de pluralaj formoj de o-tabelvortoj vd. PMEG.
²: La plurala persona pronomo he ankaŭ tradukiĝas al ili, sed he temas pri homoj, ne pri ne-homoj.